آنچه در ادامه خواهید خواند مرحله اول: آماده سازی خاک و انتخاب پیاز زعفران انتخاب خاک و زمین مناسب کشت زعفران انتخاب اندازه و تعداد پیاز زعفران موردنیاز برای کشت مرحله دوم: کشت زعفران در خانه یا مزرعه چطور پیاز زعفران را بکاریم؟ مرحله سوم: نکات مهم نگهداری بعد از کشت زعفران آبیاری زعفران پس […]
احتمالا در نگاه اول کشت زعفران کار ساده‌ای به نظر برسد؛ در صورتی که واقعیت چیز دیگری است و کشت موفق این طلای سرخ به صبر، مهارت و کمی شانس شما بستگی دارد.
زعفران به عنوان گران‌ترین ادویه جهان، از کلاله ظریف کرکوس ساتیوس برداشت می‌شود و کشت آن ریزه‌کاری‌های بسیاری دارد که در صورت عدم آگاهی از آن‌ها، بازدهی چندانی نخواهید داشت. در این مقاله از صفر تا صد کشت زعفران را توضیح می‌دهیم و قدم به قدم راهنمایی‌تان می‌کنیم چطور این گیاه گرانبها را کشت دهید. از شما دعوت می‌کنیم تا انتها همراه ما باشید.
محصولات پیشنهادی
مرحله اول: آماده سازی خاک و انتخاب پیاز زعفران
قبل از هر کاری اطمینان حاصل کنید که در زمان کاشت زعفران تصمیم به کشت این گیاه گرفته‌اید. در غیر این صورت نتیجه مطلوبی نمی‌گیرید. در مقاله دیگری مفصلا درباره زمان مناسب برای کاشت زعفران توضیح داده‌ایم. سپس باید خاک را آماده کرده و پیاز زعفران را تهیه کنید. در این بخش بیشتر در این باره می‌خوانید.
انتخاب خاک و زمین مناسب کشت زعفران
زعفران را می‌توان در انواع مختلف خاک کشت داد؛ به شرط اینکه زهکشی خوبی داشته و خیلی مرطوب نباشد. نکته مهم این است که زعفران باید در خاک تازه کاشته شود؛ یعنی ترجیحا در جایی که محصولات پیاز گل زعفران قبلا رشد نکرده‌اند و از خانواده زنبقیان چیزی در خاک پرورش داده نشده باشد. این کار از آلوده شدن پیازهای زعفران به باقیمانده میکروب‌ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها و نماتدها از گیاهان قبلی جلوگیری می‌کند.
برای انتخاب اینکه در کدام خاک پیازها را بکارید، علاوه بر قابلیت حفظ رطوبت، باید ساختار و کارایی خاک را نیز در نظر بگیرید. به عنوان مثال در خاک رسی و خاک با شن و سنگریزه زیاد، کاشت پیازها به طور مناسب بسیار دشوارتر از زمانی است که آن‌ها را در خاک شنی بکارید.
در واقع اگر می‌خواهید پیازها را پس از چند سال از زمین بیرون بیاورید تا آن‌ها را به خاک تازه پیوند بزنید، این نکته را مدنظر داشته باشید که در کدام خاک جابه‌جایی پیاز راحت‌تر است.
توصیه می‌شود زمین زعفران را حداقل 10 هفته قبل از کاشت با مقداری کود حیوانی قدیمی یا کمپوست سبز خوب کود دهید. همچنین مهم است که زمین را تا زمان کاشت عاری از علف‌های هرز نگه دارید و هر از گاهی آن را با کولتیواتور یا به صورت دستی شخم بزنید. همچنین درست قبل از کشت زعفران خاک را شخم بزنید تا سست و آماده کاشت شود.
انتخاب اندازه و تعداد پیاز زعفران موردنیاز برای کشت
قبل از شروع کشت، مهم است که پیاز زعفران را از منبع قابل اعتمادی تهیه کنید. قاعدتا پیازی که در خاک تازه‌ای رشد کرده و از آن زعفران برداشت نشده، ظرفیت بیشتری نسبت به پیاز زعفرانی دارد که سال‌ها از آن برداشت می‌شود. یکی از دلایل اصلی انتخاب استوک مناسب، ظرفیت تولید مثل پیاز زعفران است؛ به این معنی که در صورت انتخاب پیاز تازه، در اطراف پیاز مادر پیازهای کوچکی رشد می‌کنند. پیازهای دختری در فصل برداشت بعدی نیز گل زعفران تولید می‌کنند و در نتیجه بازدهی کشت بیشتر می‌شود.
اندازه پیاز زعفران نیز رابطه مستقیمی با میزان گلدهی گیاه زعفران دارد. در صنعت کشت زعفران، اندازه پیاز بر اساس محیط آن برحسب سانتی‌متر اندازه‌گیری می‌شود و با یکی از اندازه‌های 7-8، 8-9، 9-10 و بیشتر از 10 سانتی‌متر به فروش می‌رسد. برای دستیابی به حداکثر گلدهی و تولید زعفران، توصیه می‌کنیم از پیاز حداقل 9-10 سانتی‌متری استفاده کنید. اندازه پیازهای بزرگتر از 10 سانتی‌متر ایده‌آل است، اما ممکن است سخت‌تر بتوانید پیدا کنید.
در واقع با استفاده از پیازهای با این سایز، در سال اول برداشت میزان تولید گل زعفران بیشتر بوده و در سال‌های بعد نیز پیاز با سایز بزرگتر از 10 سانتی‌متر ظرفیت تولیدمثل بسیار بیشتری نسبت به پیازهای سایز کوچک‌تر خواهد داشت.
تعداد پیاز موردنیاز به میزان زعفرانی که از کشت انتظار دارید، بستگی دارد. به عنوان یک قاعده کلی شما به حدود 150 گل نیاز دارید تا بتوانید 1 گرم ادویه به دست آورید. یک گرم زیاد به نظر نمی‌رسد، اما اگر هدفتان از کشت زعفران، صرفا مصرف خانگی است، احتمالا همین مقدار برای عطر و طعم دادن به غذاهایتان کافی باشد.
از طرف دیگر اگر قصد کشت زعفران در مقیاس تجاری را دارید، پیازهای زعفران را به اندازه 50 بنه در متر مربع بکارید. در چنین شرایطی تخمین زده می‌شود که بتوانید 6 تا 10 کیلوگرم زعفران در هر هکتار برداشت کنید.
مرحله دوم: کشت زعفران در خانه یا مزرعه
چه قصد کشت گلخانه ای زعفران را داشته باشید و چه بخواهید در مقیاس وسیع‌تر زعفران را کشت دهید، می‌توانید طبق مراحلی که در این قسمت توضیح می‌دهیم، عمل کنید.
زمان کاشت کروکوس ساتیوس بین تیر تا اوایل آبان است. گرمای تابستان باعث افزایش گلدهی در پاییز می‌شود. بنابراین اگر در منطقه‌ای با تابستان معتدل یا خنک زندگی می‌کنید، بهتر است که پیازها را تا اواخر شهریور یا اوایل مهر نکارید. تا آن زمان می‌توانید پیازهای زعفران را در مکانی خشک و دارای تهویه مناسب و ترجیحا در دمای بین 20 تا 27 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید.
اگر می‌خواهید پیازها را در منطقه‌ای که دمای هوا در تابستان معمولا از 30 درجه سانتی‌گراد فراتر می‌رود بکارید، اواخر تیرماه زمان خوبی برای کشت است. با این حال بهتر است تا اواخر مرداد صبر کنید، زیرا تا آن زمان پیازها در فاز خواب هستند و تا اوایل مهر شروع به جوانه زدن نمی‌کنند.
چطور پیاز زعفران را بکاریم؟
پیازهای زعفران را می‌توان به روش‌های مختلفی کاشت و انتخاب بهترین راه برای کاشت پیاز، تا حد زیادی به نفوذپذیری رطوبت خاک انتخابی شما بستگی دارد. در صورتی که پس از بارندگی شدید، گودال‌های آب برای مدت طولانی روی زمین باقی بمانند، نفوذپذیری خاک نسبت به رطوبت کمتر از زمانی است که گودال‌ها پس از یک ساعت ناپدید شده باشند.
پیاز زعفران را تقریبا همیشه به صورت ردیفی در بستر می‌کارند و تراکم کاشت آن حدود 50 پیاز در متر مربع است. برای ایجاد بستر کاشت ابتدا یک ترانشه با عمق حدود 15 سانتی‌متر در امتداد یک خط حفر می‌شود. طول ترانشه به تعداد پیازها و اندازه زمینی که می‌خواهید بکارید، بستگی دارد. پس از حفر می‌توانید پیازها را در آن به صورت عمودی قرار دهید. بهتر است بین پیازها 8 تا 10 سانتی‌متر و بین ردیف‌ها حدود 15 سانتی‌متر فاصله باشد.
وقتی ردیف اول را کاشتید، 15 سانتی‌متر از طرفین فاصله بگذارید، ردیف بعدی را به همان ترتیب اول حفر کنید و اولین ترانشه را با خاکی که از دومی خارج می‌شود، بپوشانید.
بعد از اینکه چهار ردیف را به این شکل کاشتید، عاقلانه است که بین ردیف چهارم و پنجم یک مسیر حدود 25 تا 30 سانتی‌متری نگه دارید تا بتوانید بین بسترهای کاشت برای فعالیت‌هایی مانند وجین و برداشت زعفران قدم بزنید. اگر نفوذپذیری خاک نسبت به رطوبت پایین است و خاک زهکشی ضعیفی دارد، بهتر است مسیرها را با عمق حدود 15 تا 20 سانتی‌متر حفر کنید تا یک بستر کاشت برآمده ایجاد شود.
چرخه رشد سالیانه گیاه زعفران در 10 مرحله زیر خلاصه می‌شود:
- پیاز در فاز خواب است
- تشکیل جوانه و ریشه
- گلدهی و تولید برگ
- گلدهی و رشد برگ
- رشد بیشتر برگ‌ها
- رشد برگ‌ها و تولید پیازهای جدید
- رشد بیشتر برگ‌ها و پیازهای جدید
- رسیدن به حداکثر طول برگ و ادامه رشد پیازهای جدید
- شروع پژمردگی برگ‌ها و رشد بیشتر پیازهای جدید
- برگ‌ها کاملا پژمرده می‌شوند، پیازهای جدید به حداکثر رشد خود رسیده و به حالت خواب بازگشته‌اند.
مرحله سوم: نکات مهم نگهداری بعد از کشت زعفران
برای اینکه زعفران مرغوبی در حجم زیاد داشته باشید، رعایت نکات مربوط به نگهداری زعفران به اندازه کشت اصولی اهمیت دارد. در این بخش مهم‌ترین نکات مربوط به مراقبت‌های بعد از کشت زعفران را می‌خوانید.
آبیاری زعفران پس از کشت
احتمالا پیازهای زعفرانی که تهیه می‌کنید، در فاز خواب باشند و این دوره استراحت تقریبا از اواخر خرداد تا پایان شهریور طول می‌کشد.
در چنین شرایطی پیازها در تابستان نیازی به آبیاری ندارند. به محض اینکه پیازها شروع به ریشه زدن و جوانه زدن کردند، در صورت عدم بارش باران و خشک شدن خاک، می‌توانید آبیاری را شروع کنید. در طول دوره گلدهی می‌توانید پس از برداشت زعفران، در صورت نیاز آبیاری کنید.
در بهار آب برای این گیاه بسیار مهم است، زیرا پس از آن پیازهای دختر جدید، که در بالای پیاز مادر تشکیل شده‌اند، باید به اندازه کافی بزرگ شوند تا بتوانند در پاییز گل دهند. در دوره‌های با بارندگی کم، آبیاری حدود 30 میلی‌متر در هفته به شدت توصیه می‌شود. بهتر است این مقدار آب را در دو نوبت 15 میلی‌متری به مدت دو روز تامین کنید.
جلوگیری از یخ زدگی مزارع زعفران
برگ‌های گیاه زعفران در زمستان سبز هستند و می‌توانند دمای زمستان تا 15- درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند. با این حال، اگر دوره یخبندان با چنین دماهای پایین برای مدت طولانی ادامه یابد یا اگر باد شدیدی می‌وزد که احتمال خشک شدن و از بین رفتن محصول وجود دارد، بهتر است محصول را با پشم گوسفند یا مقداری کاه بپوشانید.
اگر زعفران در دوره یخبندان با لایه‌ای از برف پوشانده شود، اصلا مشکلی نیست. برف بهترین ماده پوششی است که در زمستان سخت باعث می‌شود پیازهای زمین یخ نزنند و برگ‌ها را به اندازه کافی مرطوب نگه می‌دارد تا در سرمای یخبندان آسیب نبینند.
مدیریت علف‌های هرز مزارع زعفران
اطمینان حاصل کنید که مزرعه زعفران در طول سال تا حد امکان عاری از علف‌های هرز باقی می‌ماند. علف‌های هرز می‌توانند باعث رشد بیش از حد گیاه شوند.
در چنین شرایطی پیازهای زعفران کمتر از حد طبیعی رشد می‌کنند که منجر به گلدهی کمتر می‌شود. هنگامی که برگ‌های سبز گیاه بالای سطح زمین قرار دارد، بهتر است علف‌های هرز را با دست جدا کنید.
همچنین مطمئن شوید که علف‌های هرز به اصطلاح ریشه‌دار در بستر کاشت فرصتی برای تکثیر پیدا نکنند. چنین علف‌های هرزی به سختی قابل کنترل هستند، زیرا سیستم ریشه‌ای دارند که به سختی قابل حذف بوده و با رشد گیاه در خاک گسترش می‌یابند.
بیدگیاه (Elymus repens)، ترتیزک زرد جنگلی (Rorippa sylvestris) و علف پابزی (Aegopodium podagraria) نمونه‌ای از علف‌های هرز معمولی هستند که از طریق ریشه تکثیر می‌شوند. در فصل تابستان، زمانی که پیازها در فاز استراحت و بدون برگ هستند، می‌توانید با بیل زدن خاک را عاری از علف‌های هرز نگه دارید. روش دیگری که استفاده می شود، سوزاندن علف‌های هرز به روش حرارتی است.
تغذیه و کوددهی گیاه زعفران
اگر احساس می‌کنید که محصول در طول رشد به مواد مغذی نیاز دارد، بهتر است در اوایل بهار با مقداری کود گاوی خشک یا کود ترکیبی N-P-K کوددهی کنید. ترجیحا قبل از بارندگی و زمانی که هوا برای رشد گیاه مساعد است، کود زعفران را در دوزهای کم طی چندهفته در زمین پخش کنید.
مقدار کود موردنیاز بسیار به مقدار مواد غذایی قابل جذب در خاک بستگی دارد. به خاطر داشته باشید که اگر دمای خاک افزایش یابد، مواد مغذی بیشتری برای محصول آزاد می‌شود که از قبل در خاک وجود دارد. دما بر واکنش‌های انحلال‌پذیری عناصر غذایی مختلف تاثیر می‌گذارد و در دمای بالاتر مقدار بیشتری از مواد غذایی در خاک آزاد می‌شود. بنابراین مهم است که بیش از حد کود ندهید؛ به خصوص زمانی که دمای خاک هنوز بسیار پایین است.
مرحله چهارم: مقابله با خسارات احتمالی ناشی از حیوانات طی کشت زعفران
در طول کشت زعفران، لازم است از پیاز و محصول در برابر خسارات احتمالی ناشی از حیوانات محافظت کنید. برای حیواناتی مانند آهو و خرگوش، برگ‌های سبز کروکوس ساتیوس به ویژه در ماه‌های زمستان بسیار خوشایند است. اگر این حیوانات نزدیک مزرعه شما باشند و از آن‌ها غافل شوید، برگ‌ها را تا ته می‌خورند. برای جلوگیری از این امر، می‌توانید مزرعه را با توری حصار کشی کنید.
از سوی دیگر، جوندگانی مانند موش‌ها عاشق پیازهای زیر زمین هستند. این حیوانات می‌توانند بدون اینکه متوجه شوید آسیب زیادی به مزرعه وارد کنند. در چنین مواردی معمولا وقتی متوجه قهوه‌ای شدن و مردن گیاهان می‌شوید که خیلی دیر شده و این حیوانات بخش زیادی از پیازهای زعفران را خورده‌اند. برای جلوگیری از این اتفاقات، اقدامات زیر راهگشا خواهد بود:
مزرعه زعفران را حصارکشی کنید
اولین راهکار این است که مزرعه پیازهای زعفران کاشته شده را با توری مرغی حصارکشی کنید تا جوندگان مضر فرصتی برای ورود به خاک برای خوردن پیاز نداشته باشند. با وجود اینکه قطر مش اغلب کمی بزرگتر از سوراخ موش است، حیوانات این حصارها را دوست ندارند و معمولا قید ورود به مزرعه را می‌زنند.
با بوهای دافع حیوانات را از مزرعه زعفران دور کنید
راهکار دیگر این است که می‌توانید از تکنیک کاشت همزمان استفاده کنید و مزرعه زعفران را با محصولی که بوی خاصی دارد، مانند سیر بپوشانید. موش‌ها از محصولات با بوی تند خوششان نمی‌آید. بنابراین گیاهانی مانند سیر یا پیاز گل زینتی مانند Fritillaria Imperialis (لاله واژگون) با رایحه قوی خود اثر دافعی علیه این حیوانات دارند.
از ارتعاشات برای دور کردن جوندگان استفاده کنید
موش‌ها ارتعاشات در زمین را دوست ندارند و اگر آن‌ها را تشخیص دهند، فرار می‌کنند. بر این اساس می‌توانید با قرار دادن پین‌های فلزی نازک در زمین، ارتعاشاتی را در زمین ایجاد کنید و بطری‌های PET را وارونه روی آن قرار دهید یا نوعی آسیاب بادی نصب کنید. به محض وزش باد، ارتعاشات به زمین منتقل می‌شود و جوندگان را می‌ترساند.
صدای اولتراسونیک حیوانات مضر را از مزرعه زعفران دور می‌کند
جوندگان مضر کشاورزی را می‌توان با صدای اولتراسونیک نیز دور کرد. به عنوان مثال دستگاه‌هایی وجود دارند که با برق یا باتری صداهایی تولید می‌کنند که برای انسان غیرقابل شنیدن است، اما حیوانات می‌شنوند. فرکانس بسیار بالا و شدت قوی تضمین می‌کند که جوندگان دیگر در مزرعه شما احساس راحتی نمی‌کنند و فرار خواهند کرد.
از تله موش یا ابزارهای مشابه دیگر استفاده کنید
در نهایت اینکه موش‌ها را می‌توانید با استفاده از تله موش معمولی یا دیگر ابزارهای مشابه بگیرید. اکیدا توصیه می‌کنیم از مبارزه با جوندگان در زمین زعفران با استفاده از سم جلوگیری کنید؛ زیرا با این کار اغلب نه تنها موش‌ها، بلکه شکارچیان مفیدی مانند شاهین، باز و جغد که این جوندگان را می‌گیرند و البته خودتان را نیز مسموم می‌کنید.
مرحله پنجم: برداشت و خشک کردن زعفران
بین اواخر مهر تا اوایل آبان، بزرگ‌ترین پیازهای زعفران شروع به گل دادن می‌کنند. بسته به شرایط آب و هوایی، دوره ظهور گل‌های جدید از زمین حدود سه هفته طول می‌کشد. در این دوره می‌توانید برداشت زعفران را آغاز کنید. معمولا کل گل زمانی که تازه باز شده است، چیده می‌شود.
برخی افراد معتقدند بهتر است گل‌ها را صبح زود قبل از باز شدن بچینید، اما نظر ما چیز دیگری است. علاوه بر سختی چیدن گل‌های باز نشده به درستی و بدون آسیب به آن، مادگی‌ها در هنگام باز شدن گل کمی بلندتر می‌شوند تا بعدا راحت‌تر بتوان آن را جدا کرد.
پس از اینکه گل‌های باز شده چیده شدند، روی میزی پخش کرده و پس از آن می‌توانید مادگی‌ها را به صورت دستی از گل جدا کنید. هر گل دارای سه کلاله است که با انتهای سفید خود به یکدیگر چسبیده‌اند. از آنجایی که بهترین زعفران فقط از قسمت قرمز مادگی تشکیل شده که به آن کلاله نیز می‌گویند، بهتر است قسمتی را که مادگی از قرمز به زرد روشن و سفید تغییر می‌کند، دور بریزید. در نهایت فقط قسمت‌های قرمز زیبا را خواهید داشت که باید در ظرف مناسبی جمع‌آوری کنید.
هنگامی که زعفران به اندازه کافی جمع آوری شد، می‌توانید شروع به خشک کردن کنید. به منظور حفظ کیفیت زعفران، کلاله‌هایی که برداشت می‌شوند، باید در همان روز خشک شوند. گل‌های زعفران پاک نشده را می‌توانید چند روز در یخچال نگهداری کنید. البته این کار توصیه نمی‌شود.
خشک کردن زعفران به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. سنتی‌ترین روش این است که پس از جداسازی کلاله‌ها از گل، آن‌ها را روی توری ظریفی پهن کنید و حدود یک ساعت مقابل نور آفتاب یا روی بخاری قرار دهید تا نخ‌های زعفران به اندازه کافی خشک شوند.
همچنین می‌توانید نخ‌های تازه زعفران را روی سینی فر که با کاغذ مخصوص پخت پوشانده شده، پهن کنید و در فر بگذارید تا با فن همرفتی فر خشک شوند. بسته به نوع فر، این روش 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. خشک کن‌های مخصوص ادویه نیز در بازار موجود است که برای خشک کردن نخ زعفران بسیار مناسب هستند.
برای تشخیص اینکه زعفران به اندازه کافی خشک شده یا نه، به بافت آن دقت کنید. زعفران زمانی خشک می‌شود که کمی ترد شده و دیگر به هم نچسبد. همچنین در این حالت نخ‌ها رنگ قرمز تیره با لبه‌های نارنجی پررنگ دارند.
مرحله ششم: ذخیره و بسته‌بندی زعفران
زعفران بلافاصله بعد از برداشت و خشک شدن قابل استفاده نیست و باید حدود دو ماه بگذرد تا طعم خود را نشان دهد. طی این مدت زمان زعفران را باید در ظرف شیشه‌ای با درب محکمی که هوا وارد آن نشود، بسته‌بندی و در جای خشک و تاریکی نگهداری کنید.
زعفران حداقل سه سال بعد از برداشت ماندگاری دارد و در شرایط نگهداری مناسب، عطر یا رنگ خود را از دست نمی‌دهد. در صورتی که قصد کاشت زعفران صادراتی دارید و می‌خواهید در مقیاس وسیع زعفران بکارید، حتما ظروف مخصوص و مناسب نگهداری این ادویه گران قیمت را تهیه کنید تا زعفران به مرور زمان کیفیتش را از دست ندهد.
مرحله هفتم: فروش زعفران
مرحله آخر فروش زعفرانی است که خودتان کشت داده و برداشت کرده‌اید. به این منظور می‌توانید کار فروش را به فروشندگان محلی بسپارید یا بهتر از آن با ثبت نام در فروشگاه زعفران به صورت آنلاین، مستقیما محصول خود را به دست مصرف‌کننده برسانید. به این ترتیب نیازی نیست مبلغی به دلالان بپردازید و سود حاصل از کشت و پرورش این ادویه ارزشمند، مستقیما به حساب خودتان واریز می‌شود.
سخن پایانی
در این مقاله طی 7 مرحله به صورت کاملا کاربردی توضیح دادیم که چگونه زعفران را کشت و پرورش دهید، برداشت و بسته‌بندی کنید و در نهایت به دست مشتری برسانید. در این زمینه توصیه می‌کنیم حتما با کشاورزانی که سال‌ها سابقه کشت زعفران را دارند، مشورت کنید و فوت و فن کار را از آن‌ها بپرسید تا احتمال خطا را در این فرایند حساس به حداقل برسانید.
محصولات پیشنهادی
دیدگاهتان را بنویسید